EUSKAL_INDUSTRIALIZAZIOA

Lisää tämän kaltaisia

DINOSAUROAK

luonut ZIORTZA GARCIA ARRANZ

Zinemaren testuingura 1895 - 1910

luonut abolibar bolibar

Nuevo mapa

luonut ibai barandiaran

La familia conectada

luonut gperez057@ikasle.ehu.eus g

ONDORIOAK

Bankuen hedapena (finantziazioaren beharra)

Banco de Bilbao (1857), Burtsa (1890), Banco de Vizcaya (1901)

Untziolen hedapena

Euskalduna Untziolak (1900)

Trenbidearen hedapena

Lehengaiak ekartzeko (ikatza): Bilbao-La Robla

Merkantziak eta pertsonak garraiotzeko: Bilbao-Tutera

7. Ondorio sozialak

Aldaketa horien erreakzioa,...

Aldaketa demografikoak eta sozialak

Klase-gizartea

Hiriak modernitzatzeko planak

Langileentzako auzoak: baldintza txarragoak (askotan, etxolak)

Zabalkundeak: burgesiarentzako auzoak

Inmigrazioa

Langile-mugimendua

Gero, ALDERDI POLITIKOAK (marxismoan oinarriturik)

Anarkismoa

Sozialismo marxista

Sozialismo utopikoa

Marx-en teoriak

Kapitalismoa vs Sozialismoa

XX. mendearen lehenengo herena:

Langile-mugimenduan, barne-desadostasun nabariak izan zituzten.

Anarkosindikalismoak gora egin zuen. 1919: CNT sindikatuaren sorrera

Industria hedatu eta langile-gune berriak sortu ahala, UGTren afiliatu kopurua handitu Bizkaian eta Gipuzkoan.

Hasieran, SINDIKALISMOA (lan-baldintzen hobekuntzarako borroka) → UGT (sindikatu sozialista)

Osasun-baldintzak hobetzea

Merkataritzarako askatasuna

Osasun-zerbitzua izatea

Zortzi orduko lanaldia

Igandeetan jai egiteko eskubidea

Soldatak igotzea

Lan-baldintzak oso gogorrak ziren (soldata eskasak, bizi-baldintzak txarrak, heriotza-tasa altua eta kapitalismoaren irabazi-ahalegina) → langile-mugimendua indartu eta ideia sozialistak sakabanatu.

1911an, SOV/ELA sindikatua eratu zen (EAJ/PNV alderdikoa)

Sindikatu moderatua → gizarte-oreka defendatu zuen (nagusien eta langileen arteko kontsentsua)

Langileen defentsa printzipio kristauak mantenduz

Alderdi sozialisten barruan, bi ikuspegi desberdin

Indalecio Prieto: moderatuena (errepublikanoekiko akordioak)

Facundo Perezagua: erradikalena (gero, PCE alderdian sartu)

1890ean lehenengo greba. Hurrengo urteetan (1892, 1899, 1903, 1910, 1917, ...) greba gehiago.

Euskal nazionalismoa

Langile berrien beharra asko handitu zen urte hauetan eta finantza-ahalmen handiko oligarkia sortarazi zuen ere → Bi talde hauen arteko ezberdintasunak Nerbioi ibaiaren bi ertzetan ikuskatu zen fisikoki.

Ezkerraldean, lantokietatik hurbil, bizitoki-auzo handiak, industriako langileenak.

Eskuinaldean, enpresa gizon aberatsen etxeak

Gizarte nekazari eta tradizionala izatetik gizarte moderno eta industrializatua izatera pasa zen → gizartean aldaketa sakonak eragin zituen.

6. XX. mendearen lehenengo herena, 2 ekintza

Atzerapen-garaia (1929ko porrota)

Hedapen-garaia (1. Mundu Gerraren neutraltasuna)

Garapen industrial handia

5. XIX. mendearen amaieran

1889-1901: Hazkunde industrial handiena (labe gariak eta untziolak)

1891tik aurrera, Berrezarkuntzak protekzionismoa bultzatzen zuen → Euskal industriek izugarri garatzen zuten (merkatu babesa)

4. ARABA

Salbuespenak: Heraclio Fournier (kartak) -1868- eta Banco de Vitoria -1900-

Kronologia: industriak eta finantzak, eskasa (XIX mendearen amaieran)

3. GIPUZKOA

Finantziazioa: Banco Guipuzcoano (1899)

Hedapena eta industri-konzentrazioa: ehungintzen hedapena (25 enpresa) eta La Papelera Española (-19 lantegi bategina-), XX. mendearen hasieran.

Kronologia: industria batzuk, XIX. mendearen erdian baina gehienak, XIX. mendearen azkenengo amaieran.

Enpresa txikiak eta ertainak

Lekua: hedapen orekatuena.

Oria (Tolosa): papergintza

Urola (Bergara): ehungintza

Deba (Eibar eta Soraluze): armagintza

2. BIZKAIA

INDUSTRIA METALGINTZA edo SIDERURGIA (Labe Garaiak)

1902: Bizkaiko Labe Garaiak (AHV) -lantegi batzuk bateginda-

1840: Sta. Ana de Bolueta (1go industria)

Tamaina handiko enpresak

Finantziazioa: Burdinaren esportazioa (Britainia Handira) eta kanpoko inbertsioak (Britainia Handitik - Athletic-)

ALIRON hitzaren jatorrizko azalpena badago. Dirudienez, XIX. mendearen hondarrean suertatu zen. Ingalaterrako enpresa bat burdin-ustiapena suertatzen ari zen Ortuellan non meatzariek burdinaren garbitasunaren arabera kobratzen zuten. Hori gertatzean, meategiaren langileburuak kartel bat jarri zuen "All iron" (dena burdin) aldarrikatuz. Horrek esan nahi zuen meatzarientzako ordainketa bikoiztu egin zela eta haiek "¡aliron, aliron! oihukatu zuten pozaren pozez.

Garapen teknologikoa: BESSEMER labe garaia

Baldintzak: 1. Burdin meategiak 2. Portuaren hurbiltasuna

Lekua:Nerbioi itsasadarraren gunea

1. IDEIA: ERALDAKETA HANDIA

Politika: NAZIONALISMOAren sorrera

Demografia: ETORKIN ASKO

Soziala: KLASE-GIZARTEA

Antzinako gizartea ESTAMENTALA eta tradizionala zen (ez zegoen aldaketarik klasen artean). Orain, KLASE eta modernoa.

Ekonomikoa: INDUSTRIALIZAZIOA

Lehenengo sektoreko gizartea (herritartasuna)

izatetik

industriala (hiritartasuna)

izatera

KRONOLOGIA:BIZKAIA (XIX. erdian); GIPUZKOA (XIX. amaieran); ARABA (XX. erdian)

0. Aurrekariak

Industria aurreko tradizioa: BURDINOLAK

Arrazoiak: - Lehengaien oparotasuna (burdina eta egurra) - Ezaguera teknologikoko handiko langileak