mapa mentala

Lisää tämän kaltaisia

BIO

luonut Maialen San José

Faila eraldatzaile

plaka-ertz eraikitzaile

Subdukzio-eremuetan

GEOLOGIA

2.4- PLAKA OZEANIKOAK=SUMENDI-UHARTEAK

Japoniako uhartediaren egoera

Akrezio-prisma handiagoa

Asiako kontinentearen ertzean gelditu subdukzio-eremua

Sumendi-uharteak eratu litosfera ozeanikoa kontinentalaren gainean

Asiako plaken gailurrean= jarduera bolkaniko eta sismikoa

5. azpiratutako plaka oso okertuta egon

4. Azpiratutako plaka ez presio handia0sedimentuak erraz azpiratu+ akrezio-prisma sortu

3. Subdukzio-eremuan ozeano-fosa sakona sortu

2. Ozeaniko erraz urtu mineralak

magma-ganberak elikatu

1. Azpiratu ez den plaka= uharte-arku sortu

Litosfera ozeanikoa dortsaletik urrundu= hoztu eta loditu

Adb.Filipinetako plaka

2.5-LITOSFERA OZEANIKOA+KONTINENTALA= MENDIKATE BOLKANIKOAK

6. Aspiratutako plaka angelua txikia eratu

5. Aspiratutako plakaren urtze partziala

4. Lurrikaren hipozentroa sakona

3. Magmatismoak jarduera bolkanikoak eragin

granitosko arroken intrusioa

2. azpiko plaka presio handia=plaka kontinentala loditu

orogeno sortu

1. Sedimentuak azpiratu

akrezio-prisma sortu

ozeano-fosaren ondoan

Ofiolita

kontinente gaineko zatiak

Obdukzio

litosfera ozeanikotik zatiam apurtu+ litosfera kontinentalaren gainean gertau

Litosfera ozeanikoa, kontinental baten ertzean azpiratu ahal

presio handia

jarduera sismiko oso handia

lurrikarak sortzeko arriskua

2. 1. BEHAKETA LITOSFERAREN HIGIDURAREN EREDUAREKIN

2.1.2. Ozeanoen hondoaren hedadura

Mantuko materiala atera Solidotu + lurrazar ozeanikoa eratzen du labak Bi alboetarantz bultzatu Zabaldu ozeanoa + kontinenteak zatitu

Litosfera hausturak = dortsalak

Harry Hess teoria proposatu

2.1.1. Ozeanoen hondoaren ikerketa. Dortsalak

Ezaugarriak

+ urrun, + basalto arroka anitzak

Dortsalaren ardatzean arroka berriak sortu

Zerrenda paleomagnetiko simetrikoa

INbertsioen erregistro modukoa da

Ez sedimentuz estalita

+ urrundu, + sedimentu

Jatorri bolkanikoko goraguneak

Laba basaltiko kantitate izugarriak

Kontinenteen jitoaren ebidentziak

Froga paleontologikoak

Ezpezie berdinen fosilak kontinente desberdinetan

Froga paleoklimatikoak

Kontinenteak elkartzea, Pangea: Glaziarra

Froga geografikoak

Kontinenteak puzzle moduakoa da

Froga geologikoak

Arroka berdinak zeinbait lekutan

Alfred Wegener

Kontinente jitoaren teoria = teoria mobilista

Pangea

Superkontinentea

Kontinenteen + ozeanoen jatorria argitaratu

1. 6. IKUSPUNTU DINAMIKOAK

1.6.3. Kanpo-nukleoko konbekzioa eta Lurraren magnetismoa

Burdin likidoa ibilbide zirkularrak

Eroale elektriko hau: sortu + iraunaraztu Lurraren eremu magnetikoa

Kanpo-nukleoaren barnean

Milioika atmosferako presiopean

Likidoa

3.000 gradutik gora

1.6.2. Gradiente geotermikoa eta mantuko konbekzioa

Lurraren gainazala hotz egotea + barnealdea bero egotea

Gradiete geotermikoa

Beroaren garraioa nukleotik

4. Jarduera bolkanikoak beroa kanpoalderantz kanporatu

3.Mantu konbekzioak beroa gainazalerantz garraiatu

2. Kanpo-nukleoko konbekzioak berua oinarriraino garraiatu

1. Kanpo-nukleoko burdina kiristaldu + hauspeatu Barne nukleoa handitu Kristaltze-prozesuak beroa askatu

1.6.1. "D" geruza eta mantuko konbekzioa

Konbekzio-korronteak

Gandor termikoa material beroa eramaten duen korronteak

D" geruzaren materialak mugitu

Mantuaren hondarrik dentsoenek D" geruza osatu

100-400 km-ko lodiera + mantuaren eta nukleoaren arteko transizioa eratu

"D" geruza:

3.000 graduetan

Endosfera

Lurraren zati metalikoa

Konposizio bera, kristal-egitura desberdina

Barne-nukleoa

Solidoa + beroagoa

Presio handiagoan

Kanpo-nukleoa

Lehman etena bereizten du nukleotik

Ez ditu S uhinak transmititzan

Egoera likidoan, oso beroa

Oso dentsoa, %80 burdinez osatuta

Behe mantua

Goi-matua baino dentsoagoa

Repetti + Gutenberg etenen artean

Litosfera azpiko goi-mantua

Litosferaren aspiko geruza, astenosfera

Zurruna + uhin sismikoak bizkortu

Repetti etenak banandu dentsitate desberdineko arrokak

Litosferaren oinarriaren + Repetti etenaren artean

Litosfera

2 mota

L. ozeanikoa

30-50km lodi

L. kontinentala

100-300km lodi

Granitoz osatuta

Geruza zurrun + portaera hauskorra Lurrazalez + goi-mantuz osatuta

1. 5. KONPOSIZIOA KONTUAN IZANIK

Nukleoa

%10-tik behera C, O eta S

%80 burdin + %10 nikela

Geruzarik barnekoena

Mantua

Arrokak trinkotzean, 3.400-4.000 kg/m3-ko dentsitatea

Dentsitate ez oso homogeneoa

Periodotitaz osatuta

Mohorovic + Gutenberg etenaren artean

Lurraren bolumenaren %82 baino gehiago

Lurrazala

Azkeneko geruza + Mohorovic bereizten du azkenengo etena

2 lurrazal mota:

Lurrazal ozeanikoa:

Basaltoz osatuta

10km-ko lodiera

Ozeanoren hondoa

Lurrazal kontinentala:

Arroken dentsitatea : 2,600-2.700kg/m3-koa

Masaren %85 granito

30km-tik 70km-tara lodiera

2.3- PLAKA LITOSFERIKOEN PARTE IKUSGAIA

Gandor termikoa

tenperatura oso altua

Litosferara iritsi+ berotu= puntu beroa sortu

D geruzatik askatu

Lurraren barneko makina termikoa

Urtze partziala

dentsitate baxua, magma igo gainazalerantz

erraz urtu mineralak

Deshidratazioa

azpiratutako sedimentuak ura galdu+basalto osatutako mineralak

Lurreko makina termikoaren motorra

Mantuko konbekzioen eragina

3. Plaka litosferikoen higadura

2. Basaltozko lurrazalaren birziklapena

1. Jarduera bolkanikoa

Lurra=gradiente geotermiko

2 prozesu moteldu Lurra hozteko prozesua

Nukleo metalikoaren kristalizazioa

brudina solidatu+ barne-nukleoa loditu

burdina urtua kristaldu

Elementu erradiaktiboen desintegrazioa

Partikularen atomoak talka= tenperatura igo

partikulak subtomikoak askatu abiaduran handian

2.2- PLAKA LITOSFERIKOEN ERTZETAN, INTERAKZIO HANDIA

DORTSAL OZEANIKOAK ETA FAILA ERALDATZAILEAK

dortsalaren 2 zati banatu= faila-eremua sortu

jarduera bolkanikoak= litosfera ozeaniko berria sortu

SUBDUKZIOA ETA PLAKA-ERTZ SUTSITZAILEAK

Prozesua gero eta azkarragoa

azpiratzen den litosferak presio handiagoa konprimatu eta trinkotu

Plaka ozeanikoa litosfera azpiko mantuan hondoratu= SUBDUKZIOA

plaka ozeanikoaren ertza lositu+hoztu

PLAKA LITOSFERIKOAK

7 plaka nagusiak

6 kontinente-masa

Gehienak 2 plakaz osatuta

Batzuk litosfera ozeanikoz osatuta

Litsofera motak

ozeanikoa

basaltzoko osatuta,hondoratzeko dentsoa

kontinentala

ezin hondoratu mantuan, granito dentsitatea txikiagoa

2.8.-ISOSTASIAK LITOSFERAREN HIGIDURA BERTIKALAK ERAGIN

Isostasia, tektonika eta sedimentazioa

isostasia eta erliebea

material ugari pilatu->arro sedimentarioan

Sedimentuak jalki ahala

arro sedimetarioa hondoratu-> subsidentzia gertatu

3

sedimentu ugari pilatu

subsidentzia-arro sedimentario bat sortu-> orogenoaren aurreko aldean

talka-orogeno baten pisuak azpian gelditzen den plaka hondoratu

2

azkenik

litosfera kontinentala lau gelditu

sustraiak eta erliebea desagertu

orogenoak jasaten duen pisua arindu ahala

gorakada isostasikoa eragin

ondorioz->orogenoaren sustraiak ahuldu

Higadurak goragunea desegin

1

ondorioz

uharte-arku

talka-orogeno

goranzko bultzada bertikal edo gorakada isostatiko bat jasan

litosfera zatia litosferaren azpiko mantuan sustraitu

azpiratzen den plaka ozeaniko batek egiten duen presioarengatik

litosfera kontinental edo ozeanikoa loditu

Isostasia

Gaur egun ere erabili

litosfera azpiko mantuak eragin Arkimedesen bultzada

hondoratzen eta goratzen dena

bai litosfera

ez lurrazala

arkimedesen printzipioa lurrazalari eta mantuari aplikatzearen emaitza zen-> Oreka isostasikoaren eredu hori

Clarence E. Dutton

lurrazalaren

honoratze eta goratze

bertikalak azaldu

2.7.-PUNTU BEROEK JARDUERA BOLKANIKOA ERAGITEN DUTE ETA KONTINENTEAK HAUSTU

Riftinga Iberiar Penintsulan

Iberiar penintsula gora egin

Plaka barneko prozesu geologikoak litosfera kontinentalean

Wilsonen zikloa

4

ozeanoaren hondoa txikitu

kontinenteak talka egin

3.

subdukzio prozesuak

kontinenteak hurbiltzen hasi

litosfera ozeaniko kontsumitu

litosfera ozeanikoa hautsi

subdukzio eremu bat sortu

kontinenteetatik hurbil

2.

emaitzak

kntinente bat bitan banatu

ozeano bat sortzen hasi

hausturan barrena

1.

Hasturagatik riftak eratu

distentzio esfortzuek->abiarazi

kontinenteak hausteko prozesua

azpian gandor termikoa

riftinga ziklo baten lehen fasea

Rift

lurrazal ozeanikoa eratu

magma basaltikoa sartu

haustura eremua

Litosfera kontinentalak

gandor termikoak egiten duen presioak bultza egitean

sabeldu egiten da

sabeldura

lurraza hausten hasi

dentsitatea galdu

gandor termikoa litosfera kontinentala azpian-> nekez zulatu

kontinentearen azpian pilatu beroa

sortzen den magma->oso poliki igo gainazalerantz

Plaka barneko prozesu geologikoak litosfera ozeanikoan

sumendi-uharteak sortu

puntu beroa listosfera ozeanikoan egoten bada

jarduera bolkanikoak soru

lurrazala zeharkatu

gora doan magmak erraz zeharkatzeko

litosfera ozeanikoa

malgua

mehea

2.6.-PLAKA KONTINENTALEN ARTEKOKONBERGENTZIATIK TALKA-OROGENOAK SORTU

Lurrikarik izateko arriskua Iberiar penintsulan

jarduera sismiko 2 arrazoiengatik Iberiar penintsulan

ebaki-esfortzuak sortu failetan

goraguneen goratzeak distentsioa eraginlitosferan

2 sistema horiek 2 talken ondorioz sortu

konbergentzia higidura amaitu

mendikate betikoek

pirinioek

Talka-orogenoak Espainian. Pirinioak eta Mendikate Betikoak

gaur egun

Alborango plaka osatutako materialek->Sierra Nevada eratu

2 plaketako plataforma kontinentaletan pilatutako sedimentuak->mendikate prebetikoan eta subbetikoan egon

Pirinioak sortutakoan

Iberiar plakak Alborango plakaren kontra talka egin

talkaren ondorioz

sortutako magmatismoak->Pirinio axialak sorrarazi

pirinioak sortu

Noranzko berean

baita->Iberiar plaka Europako kontinentearen azpian sartu

ondorioz->Iberia eta Europa arteko litosfera ozeaniko txikia

iparralderantz Afrikako kontinenteak

ekialderantz Iberiar plaka

Duela 60 milioi urte

Iberiar penintsula hegoaldean beste faila bat egon-> Gibraltarko faila

Pirinioetako iparraldeko failak zeharkatu itsasdarrak

Iberia penintsula-> uharte bat zen

PLAKA KONTINENTALEN ARTEKO KONBERGENTZIAREN EZAUGARRIAK

2 litosfera kontinentalak

bata bestean sartuta gelditu

bata bestearen gainean

Kontinenteek talka egitean

faila handiak sortu

litosfera kontinentala hautsi

Sedimentuen artean->ofiolitak egon ahal

ofiolitak-> 2plaka kontinentalak talka egin aurretik haien artean litosfera ozeanikoko obdukzioengatik sortu

Talkaren aurretik-> Bi plaken artean jalkitako sedimentuak

goraguneak eratu

pilatu

tolestu

Sutuaren inguruan

plaken arteko marruskadurak eta konpresioak arroken

metamorfosia

deformazioa

2 plaka kontinentalen arteko suturan-> talka orogenoa sortu

Litosfera kontinentala arinegia mantua hondoratzeko eta subdukzio-prozesua eten egin kontinenteen arteko talkaren ondoren

Bi kontinenteren arteko litosfera ozeanikoa erabat azpiratzean-> kontinenteak talka egin