geologia

LURRAREN DINAMIKA

door Irati Etxabe

zelula eukariotoa

door Marina Matsneva

Zelula

door Miren Mendizabal Maiz

MAPA MENTALA - 6.TALDEA

door Iker Ruiz

GAIA 2: LITOSFERAREN DINAMIKA

8.ISOSTASIAK LITOSFERAREN HIGIDURA BERTIKALAK ERAGITEN DITU

Isostasia, tektonika eta sedimentazioa

Isostasiak litosferan eragiten dituen higidura bertikalek higidura jasatu

erliebe unitateen portaera baldintzatu

Isostasia

Ondorioz...

Karga desagertzean → goratu

Lurrazalak gainkarga jasatean → hondoratu daiteke

Mantuaren gainean flotatzen dago lurrazala

Azpian→ biskositate handiko egoera likidoan dago mantua

Lurrazalaren hondoratze eta goratze bertikala azaltzeko

Lurreko mantuak portaera plastikoa

Horizontalean eta bertikalean higitu plaka litosferikoak

7. PUNTU BEROEK JARDUERA BOLKANIKOA ERAGITEN DUTE ETA KONTINENTEAK HAUTSI

Plaka barneko prozesu geologikoak litosfera kontinentalean

Sortzen den magma

oso poliki igo, kontinentearen azpian pilatu beroa

Wilson-en zikloa

Dentsitatea galdu dilatatzean eta gandor termikoaren presioarekin

sabeldu

Haustura eremua

Rift

magma basaltikoa sar daiteke eta lurrazal ozeanikoa eratu

Sabeldura distentsioa eragitean

lurrazala hautsi

Gandor termikoa litosfera kontinentalaren azpian badado

nekez zulatu

Plaka barneko prosezu geologikoak litosfera ozeanikoa

Gandor termikoa finko gelditzean + plaka ozeanikoa haren gainean higitzean

sumendi segida sortu

Puntu berotik urrundu ahala → itzali

Puntu beroa litosfera ozeanikoan badago

jarduera bolkanikoa sortu

Gandor termikoa oso handia bada

Basaltozko goi-lautadak

Sumendi -uharteak sor daitezke

6. PLAKA KONTINENTALEN ARTEKO KONBERGENTZIATIK TALKA-OROGENOAK SORTU

Litosfera kontinentala arinegia mantuan hondoratzeko

Subdukzio-prosezua eten

Kontinenteen arteko talkaren ondoren

Bi kontinenteren arteko litosfera ozeanikoa erabat azpiratzean

Talka egin kontinenteek

5.LITOSFERA OZEANIKOAREN ETA KONTINENTALAREN KONBERGENTZIAK ETA MENDIKATE BOLKANIKOAK

Ofiolita

litosfera kontinentalaren gainean gelditzen diren zatiak

Azpiratutako plakak presio handia azpiratu gabeko plakaren azpian→ jarduera sismiko oso handia

Obdukzio prosezua

Obdukzio prosezua→ azpiratzen den plakak uharte-arku bat edo ozeanoko beste erliebe-unitateren bat eramaten duenean berekin, zatiak erauz ditzake litosfera ozeanikotik

Litosfera ozeanikoa plaka kontinental baten ertzean ere azpiratu→ lurrikarak izateko arriskurik handiena

4.PLAKA OZEANIKOEN ARTEKO KONBERGENTZIATIK SUMENDI-UHARTEAK SORTU

Azpiratzen den plaka→ oso okertuta azpiratu

Azpiratutako plakak ez du oso presio handirik egiten azpiratu gabeko plakaren azpian

Plaken arteko subdukzio-eremuan → ozeano-fosa

Azpiratzen ez den plaka→ uharte-arku

Litosfera ozeanikoa litosfera ozeanikoaren azpian azpiratu

Une jakin batean→ subsidentzia termikoaren ondorioz→ hautsi eta espontaneoki azpiratu

Litosfera ozeanikoa dortsaletik urrundu ahala→ hoztu eta loditu

3.PLAKA LITOSFERIKOEN DINAMIKA LURREKO MAKINA TERMIKOA

Gandor termikoak

Litosferaren oinarrira iristean→ puntu beroa sortu gainazalean

Tenp. → oso altua

D’’ geruzatik askatzen den material gainberotuko zutabeak

Lurraren barneko makina termikoa

Mantuko tenp. eta presio altuek 2 modutan eragin

Urtze partziala

Errazen urtzen diren materialak likodotu

Deshidratazioa

Azpiratzen diren sedimentuak bustitzen dituen ur gehiena galdu plakak

Azpiratzen diren plaka ozeanikoak material hotzeko korronte modukoak

Lurreko makina termikoaren motorra

Beste prosezu eragin konbekzioa

Basaltozko lurrazalaren birziklapena

Plaka litosferikoaren higidura

Jarduera bolkanikoa

Gradiantea→ eragin konbekzioa mantuan

Lurrak→ oso gradiante geotermiko nabarmena

2 prosezu mota moteldu hozteko prosezua

Nukleo metalikoaren kristalizazioa

Kristaltze-prosezuan, burdinaren fusioaren bero sorra askatu

Elementu erradioaktiboen desintegrazioa

Partikulak→ inguruko atomoen kontra talka egitean→ tenperatura igo

2.PLAKA LITOSFERIKOEN ERTZETAN INTERAKZIO HANDIA

Dortsal ozeanikoak eta faila eraldatzaileak

Faila eraldatzaile

Plaka-ertz pasiboa

Dortsalean 2 zati elkarrengandik bereizi

Dortsal ozeanikoetan

Plaken higidura dibergentea

litosfera sortu→ plaka-ertz eraikitzaile

Jarduera bolkanikoak litosfera ozeaniko berria sortu

Plaka litosferikoak

7tik 6 kontinente

Lurreko litosfera plaka litosferiko zatietan bananduta

Litosfera geruza mistoa

Litosfera ozeanikoa

zenbat eta urrunago dortsaletik, orduan eta lodi eta dentsoago

mantuan espontaneoki hondoratzeko behar adina dentsoa

Litosfera kontinentala

Subtema

ezin da hondoratu mantuan + granitoaren dentsitatea txikiago

Subdukzioa eta plaka-ertz suntsitzaileak

Ertza loditzean eta hoztean→ sorburu dortsaletik urrundu

Prosezua gero eta azkarrago→ aspiratzen den litosferak gero eta presio handiago

subdukzio eremuetan→ plaken higidura konbergentea

http://cienciageografica.carpetapedagogica.com/2012/10/zonas-de-subduccion.html

Plaka ozeaniko bat litosfera azpiko mantuan hondoratzeko prosezua

1.LITOSFERA HIGITZEN DA

OZEANOAREN IKERKETA: DORTSALAK

Ezaugarriak

Zenbat eta urrunago ozeanoetako basaltozko arrokak dortsaletatik orduan eta antzinagokoak

Zerrenda paleomagnetiko simetrikoak dituzte

Ez daude sedimentuz estalita

Jatorri bolkanikoko goraguneak

Zer? Ozeanoen hondoan dauden mendilerroak

OZEANOEN HONDOAREN HEDADURA

Solidotzean, labak lurrazal ozeanikoa eratu→ ondorioz → bi alboetarantz bultzatu + ozeanoa zabaldu + kontinenteak elkarrengandik urrundu

Dortsal litosferako hausturak + mantuko materiala atera

Harry Hess→ ozeanoen hondoaren hedaduraren teoria

PANGEA

Litosfera higitu

Duela 300 milioi → kontinente masa bakar bat osatu

Kontinenteen jitoaren teoria → teoria mobilista

kontinenteen jitoaren ebidentziak

Froga geologikoak

Paleontologikoak

Geografikoak

Paleoklimatikoak

GAIA 1: LURRAREN SORRERA ETA EGITURA

DINAMIKA ALDETIK

BARNE NUKLEOA

Enosfera: zati metalikoa

KANPO NUKLEOA

Oso dentsoa

MANTUA

2 mota

Behe mantua

Dentsoagoa

Litosfera azpiko goi mantua

Astenosfera

Uhin sismikoa bizkortu

Lodiera desberdidna du zona bakoitzean

Jariakorra eta konbekzio motela

LITOSFERA

Ozeanikoa

30-50 km lodi

Basaltoa osatu

Kontinentala

100-200 km lodi

granitoak osatu

D geruza

Gutenberg etenean

100-400km lodi

mantuaren eta nukleoaren arteko trantsizioa

Konbekzio korronteek: D geruza osatzen duten materialak eraman. Materialak nukleoaren gainazalean pilatu gandor termikoa (material beroko gorazko korronteek) gorantz eraman eta beheranzko korronteek (plaka ozeanikoek) beherantz itzularazi

KONPOSIZIO ALDETIK

LURRAZAL OZEANIKOAK

Nukleoa: burdina eta nikela

Mantua: Gutenberg-en etenaren artean. Peridotitaz

Basaltozkoa

LURRAZAL KONTINENTALAK

30-70km

Granitozkoa

LURRAZALA

Mohorovicic-ne etena bereizi

Lurreko geruzaik azalekoena