XX.mendea

Mer som dette

LEHEN ANTZERKIGILEAK

Ved Cristina Odriozola

LITERATURA

Ved ane agirre

Euskararen Lekukoak

Ved garaizas tyu

komunikazioa

Ved Cristina Odriozola

XX.mendea

Lore Jokoak

Anton Abadia zientzilari eta mezenasak eratu zituen lehenbizikoz 1853an Lapurdiko Urruñan euskal jai gisa. Urtero antolatzen zen lehiaketa horretan Iparraldeko bertsogilerik ezagunenek parte hartzen zuten.Zenbait herritan ospatu eta gero, Hegoaldera ere iritsi zitzaizkigun Abadiaren jai horiek.Haierako Lore Jokoetara bertsoak bakarrik aurkezten ziren.1880tik aurrera Jose Manterolak eta abarrek Donostian eta beste zenbait tokitan hainbat sariketa eratu zituzten, eta haietara bertsoak ez ezik, ipuin, saiekera labur eta antzerkitxoak ere bodal zitezkeen batxuetan.Lehiaketetan saritutako lanik onenak Donostiako EUSKAL-ERRIAn argitaratzen zituzten eta aldizkari elebidun hark iraun zuen bitartean(1918) mantendu zenLore Jokoen espiritua ere. Lore Jokoen bidez ezaugutarazitako idazle ugari ditugu. Iparraldean Joan Batista Elizanburu...

Aurretikoak

Euskal gizarteak hutsune larriak ditu literetura modernoan. Kulturan eta hezkuntzan azpiegitura egokiak falta zazkio: Hizkuntza batu eta normalizatu, euskarazko eskola sistema, unibertsitate publiko euskalduna. - Lore Jokoen bitartez bultzada nabaria eman dio bertsogintzari.

Hego Euskal Herria: Industria irautzak euskararen aldeko hainbat mugimendu bideratuko ditu.

Euskal iparraldea: Poesiak eta kazetaritzak amango ditu urratsik interesgarrienak.

XX.mendearen hasiran aldakuntza samarra egon ziren Euskal Literaturan.

Euskaltzaleak

Euskal idazle eta kulturgilerik gehienak joan ziren,talde berri bat sortzeko biltzarra egin zuten.Honela jaio zen Euskaltzaleak elkartea. Jende xehe samarrak osatzen zuen elkartea.Euskara hutsezko egunkaria plazaratzea izan zen Euskaltzaleak erakundeko bazkide porrokatuenetako baten ametsa: Jose Mª Agirre "Lizardi" rena, hain zuzen.Orduko ekimen gehienetan agertzen zaigun beste eragile nekaezin bat Jose Ariztimuño "Aitzol" dugu.

Lekeitiokoan(1936), Iñaki Otamendi.

1935ko Vl.ean, Bedoñakoan, Luis Jauregi"Jautarkol".

Zarauzko V.ean 81934), Jokin Zaitegi.

Urretxuko lV.ean (1933), Frantzisko Etxeberria.

Hernaniko lll.ean(1932) Joan Arana"Loramendi".

1931n Tolosan izandako ll.ean Lizardi nagusitu zen.

Errenterian egin zen l.Olerti Eguna 1930ean, non Esteban Urkiaga "Laaxeta"k lehen saria irabazi zuen.

Euskaltzaindia

Euskararen Akademia bat eratzea erabaki zen. Gerraostean, eragozpen handiak jasan behar izan zituen.

Euskaltzaindiak bi lan arlo nagusi izan ditu hastapenetik. Lehenak hizkuntzaren azterketari begiratzen dio batez ere; bigarrenak, aldiz, hizkuntza zaintzea eta zabaltzen du.

Urte gutxiren buruan aurrerapen izugarriak egin zituen euskararen estandarizazioak. Egungo irakaskuntzak,komunikabideetan edo administrazioan eskuratu diren emaitzak lortu gabe leudeke oraindik.

Eusko ikaskuntza

Pentskera ezberdineko hainbat euskaltzalek sortu zuen Oñatin 1918, Hego Euskal Herriko lau diputazioen babespean.Oñatiko Biltzarraz gain Iruñekoa(1920),Gernikakoa (1922), Gasteizkoa (1926), Bergarakoa (1930) eta Bilbokoa(1934) antolatu zituen anaiarteko gerra lehertu aurretik.Gerraren ondorioz, ez zuen Hego Euskal Herrian jarraitzerik izan.Iparraldean,ordea, Jose Migel Barandiararen eraginez bereziki, beste hiru biltzar egin ziren.Dena den, ez zen antzinako indarrik berreskuratzen hasi, 1978an Hegoaldeko berrantolatu eta gero, azkenaldi honetako epeari ekin zion arte.