Minbizia genetikoa izan daiteke %5ean, baina eragile nagusiak kanpoko faktore eragileak dira tabakoa adibidez.
http://www.youtube.com/watch?v=vHOKo2BQ-Pg
Gaixotasun ez kutsakorrak (organikoak eta minbizia)
KOLESTEROLA ETA TRIGLIZERIDOAK
Prebetzioa
Ariketa fisikoak egitea
Fruitu lehorrak jatea batez ere intxaurrak
Gatz gutxi erabiltzea
Dieta osasuntsua
Zein gaixotasunarekin daude erlazionatuta?
bularreko angina edo infartoak eragin ditzakete
tratatu gabeko diabetes mellitusa
Arteria koronarioetan arazoak zor ditzake.
Zer eragiten dute?
Organismoko arteriak oztopatu eta gortzen ditu,beraz, odola ez da ondo garraiatzen. plaka txikiak askatu egiten dira tronbo forman eta garuneko edota bihotzeko odol-hodiak oztopatzen ditu. Odolean triglizeridoak edo kolesterol gehiegi badago, ezin da garraiatu eta odol hodie paretetan metatzen da. Metaketa horrek odol hodietako presioa;tentsioa, igotzea eragiten du. HIPERTENTSIOA, BIHOTZEKOA, INFARTOAK, ICTUSA ETA DIABETEA dira eragiten dituen gaitz ohikoenak
1000 gizonetatik 1 jasaten du eta 1000 emakumeetatik 0,3
Zergatik gertatzen da gaixotasuna ?
Otorduetan eskuratzen ditugun kaloriak ez badira ehunetan berehala erabiltzen, triglizerido bihurtzen dira eta gantz zeluletara garraiatzen dira bertan biltegiratzeko. Gantz ehunetatik triglizeridoak askatzeko prozesua hormonen bidez dago erregulatuta. Plasman triglizeridoen maila altuegia izateari hipertriglizeridemia deitzen zaio.
Lortzeko modua
Plasman dauden triglizeridoak elikagaietatik datozen gantzetatik eratorriak dira edo gorputzak karbohidratoetatik energia lortzerakoan sortzen dira.
Zer dira triglizeridoak?
Triglizeridoak gorputzean eta elikagaietan gehien agertzen diren gantzen forma kimikoak dira. Odol plasman ere agertzen dira eta kolesterolarekin batera plasma lipidikoa osatzen dute. Lipoproteina modura garraiatzen dira odolean.
Lortzeko moduak
Exogenoa
Jakiek berez duten kolesterola da
Endogenoa
Gorputza sortzen duena da
Funtzioak
Nerbio-zuntzen mielinazko bandena eta hormonak ekoizteko oinarrizkoak dira. Animalia zelulen mintzen osagaia da. Beste molelula askoren sorrera eragiten du: hormonak, bitaminak, gantz biliarrak...
Zer da kolesterola?
Kolesterola gorputz-ehunetan eta odol-plasman dagoen esterola (lipidoa) da eta batez ere, gibel, bizkarezur-muin, are eta garunean dago.Ezin bestekoa da, organoetan hainbat funtzio betetzen dituelako. Gibelean sintetizatzen da.
DIABETESA
Zeintzuk dira odoleko glukosa maila egokiak?
Normalean, odolean izaten dugun azukre kantitatea jasiten denean gertatzen da hipogluzemia, hain zuzen, 70mg/dl baino gutxiago daukagunean. Bestetik hipergluzemia dago eta hau, berriz, azukre maila altuekin lotuta dago. Gorputzak glukosa erregulatzeko beharrezkoa den intsulina ez daukanean gertatzen da. Beraz, odoleko glukosa maila egokia 70 mg/dl dela esan daiteke.
Diabetesa2 prebentzioa
Hasieran dieta egoki batekin kontrolatu daiteke (inbestigazioek frogatu dute, pisua jaistean, pertsonek diabetesa edukitzeko arriskua askoz ere txikiagoa dela) baina aurrerago beharrezkoa izaten da intsulina injektatzea.
Tasa populazioan
2010. urtean 25,8 milioi pertsonek, adin guztitakoak, diabetesa zeukaten, Estatu Batuen biztanleriaren %8,3ak. Urte horretan,gaixotasun honen 1,9 milioi kasu berri diagnostikatu ziren, 20 urtetik gorako pertsonengan. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) kalkuluen arabera, 2025. urtean mundu osoan diabetesa daukaten pertsonen kantitatea bikoiztu egingo dela prebistatzen da, 140 milioitik 300 milioi pertsonetara igaroz.
Zer da intsulina?
HORMONA bat da , mezulari kimiko bat hain zuzen. Jaterakoan, odolean azukre maila oso altua izaten dugu, eta alderantziz, jaten ez badugu kantitate oso baxua. Intsulinak odoleko glukosa zeluletan sartzeko mezua ematen du, horrela odolean horrenbesteko azukre kantitatea ez izateko. Odolean dagoen glukosa maila jaisten du. Zuzenago esanda, jeistea eragiten du.
2 motakoa
Helduengan eta paziente loditsuengan (hipertentso,aktibitate fisiko gutxi egiten dutenak,..) agertzen da, gorputzak ekoitzitako intsulina ez duelako ondo aprobetxatzen eta gaixotasunak aurrera egiten duen heinean, pankreak intsulina produzitzeko duen gaitasuna galdu egiten du.
1 motakoa
Haur eta gazteengan eman, faktore genetikoekin lotuta. Jaiotzean, gorputzeko zelulek ez dute intsulinarik egiten edo oso gutxi egiten dute eta horregatik ematen da txikitatik. Gorputzeko inmunitate sistemak, pankreasean daukagun zelula suntsitzen duenean garatzen da, zelula horrek intsulina ekoizten bait du.
Diabetesa, odolean glukosa maila altua edukitzearekin lotuta dagoen gaixotasun bat da eta intsulinaren produkzioa egokia ez denean gertatzen da. Azukrearen erregulazioa ez da ongi ematen gorabeheratsua izaten da.
Minbizia
Motak
Azaleko minbizia
Arroparekin babestea eta eguzki-izpien kontrako kremen aplikazioa Belzteko kabinenera bilpen desegokia
Orban motak: Zelula basaleko kartzinoma: gorri koloreko orbanak, Zelula ez kataduneko kartzinoma: azaleko protuberantziak (handipenak)Kaposi-rensarkoma:orbanmoreak tumoreetan bilakatu Mikrosifungoidea: gorputzeko atal jakinetako erupzioak (pikorraketazauriak) Karposi-rensarkoma, Zelula basaleko kartzinoma.
Eguzkitan denbora askoaegotea Belzteko kabinen eta lanparen erradiazio ultramoreak Zenbait produktu kimiko enesposizioa Gaixotasun heredagarriak -Xeroder mapigmentarioa- “Síndrome del nevodecélulas basales-Psoriasia Azaleko lesioedo hanturalarriak:erredurak
Biriketako minbizia
Erretzeari uztea
Kirurgia planteatu daiteke zelula ez txikietako kartzinomaren kasuetan. Kimioterapia eta erradioterapia beste aukerak dira
bularreko mina, ezohiko eztula, hemoptisia, eta beste sintoma orokor ekar ditzake; pisua galtzea, jangura urritzea...
minbizia mota honen eragilerik garrantzitsuena tabakismoa da.
Koloneko minbizia
Prebentzio neurriak
Azterketak egin polipoak aurkitzeko, oraindik garatu gabeko fasean ere tratamenduen bidez sahiestea posible delako
Tratamendua
Medikamentu edo kimioterapia, kirurgikoki, radioterapia, terapia biologiko eta terapia integratzaileak bidez
Sintomak
Gorotzean odol hondakinak egotea
Kausak
Minbizia edukitzeko probabilitatea handiagotzen dute; astean zehar haragi gorriko bost errazio baino gehiago jateak, loditasunak, erretzeak eta alkohola neurririk gabe edateak.
Faseak
Progresioa
Inguruko zelula edo organoen inbasioa
Eskualdeko gongoil linfatikoen inbasioa
Odoleko trasmisioa
Honela minbizi zelulek eskualde urrunetan tumore berriak sortzen dituzte, metastasiak
Garapena
Zelula onkogeneen aktibazio progresibo eta independientegatik minbizi zelulan trasformatzen da.Ugaltzen da. hasieran tumore onbehera eratzen da eta bukaeran tumore gaiztoa.
Hasiera
Agente kantzerigenoak ADN zelularrean alterazio genetikoa eragiten du. Honekin erlazionatuta bi gene mota aipatu behar dira
Gene Supresore Antionkogeneak
Onkogeneak
Eragileak
Ingurune kutsadura
Faktore genetikoak
Alkohola
Infekzioak
Dieta
Tabakoa
Zer da?
Minbizia ez da gaixotasun bat, gaixotasun askoren bat egitea baizik.
Minbizi edo neoplasia hitzak zelula ugalketa iraunkor, anormal eta autonomoa izendatzen du, zelulen hainbat alterazio(Mutazio genetikoak) genetikoaren ondorioz sortua dena.
