Lord Kelvin-ek esan bezala, Lurra arroka urtuzko esfera bat izan zen, eta 4500 milioi urte ditu.
Nukleo metalikoaren kristalizazioa: kristaltze-prozesuan burdinaren fusioaren beroa askatzen da, hozteko prozesua moteltzen.
Elementu erradiaktiboen desintegrazioa: partikula subatomikoak askatzen dira eta inguruko atomoekin talka egitean tenperatura igotzen da.
Lehen teoria mobilista izan zen. Alfred Wegener-ek esan zuen duela 300 milioi urte Pangea izeneko kontinente-masa bakarra zegoela esaten zuen.
GEOLOGIA
2. Litosferaren dinamika
PLAKA KONTINENTALEN ARTEKO KONBERGENTZIAK
Talka-orogenoak Espainian:
Iberiar-penintsula uharte bat zenean, Pirinioetako iparraldeko failak eta Gibraltarko faila zeuden. Denborarekin Iberiar-penintsula Europako kontinentearen azpian sartu zen eta Pirinio axialak sortu ziren.
Bi kontinenteen arteko plaka ozeanikoa azpiratzean kontinenteek talka egiten dute, talka-orogenoa sortzen da eta inguruko arroken deformazioa eta metamorfosia gertatzen da, eta faila handiak sortzen dira ere. Sedimentuek goraguneak eratzen dituzte, eta haien artean ofiolitak izan daitezke.
PLAKA OZEANIKO ETA KONTINENTALEN ARTEKO KONBEGENTZIAREN EZAUGARRIAK
OBDUKZIOA: lurrazal ozeanikoa edo mantuko arrokak lurrazal kontinentalaren gainean jartzeko prozesua.
Jarduera bolkanikoa
Orogenoa: litosfera kontinentala konprimatzeagatik edo loditzeagatik sortutako mendikatea.
Akrezio-prisma ozeano fosaren ondoan.
PLAKA OZEANIKOEN ARTEKO KONBERGENTZIAREN EZAUGARRIAK
Akrezio-prisma: kontinentearen ertzaren zati bat, ozeanotik iritsitako materialek osatzen dutena.
Ozeano-fosa: plaken arteko subdukzio eremuetan.
Magma-ganberak: gainazalerantz igo daitekeen arroka urtu kantitatea.
Uharte-arkua: azpiratzen ez den plakan sortu, magmatismoa sorrarazi.
LURREKO MAKINA TERMIKOA
Gandor termikoak: D’’ geruzatik askatzen den material gainberotuko zutabeak dira, arrokak dilatatzen eta haien dentsitatea txikitzen da eta mantua gorantz zeharkatzen dute. Litosferaren oinarrira heltzean, puntu bero bat sortzen da, jarduera bolkanikoa sortzen den eremua.
Lurraren barneko makina termikoa: azpiratzen diren plaka ozeanikoak material hotzeko korronteak bezalakoak dira, eta mantuan hondoratzen dira, zeinak tenperaturarekin eta presio altuekin horrela eragiten duen plakan:
Urtze partziala: mineral batzuk likidotzen dira, eta sortzen duten magma gainazalerantz igotzen du.
Deshidratazioa: plakak ura galtzen du eta ozeanoen hondoa eratzen du.
Lurreko makina termikoaren motorra: Lurraren gradiante geotermiko nabarmenak konbekzioak eragiten ditu eta holan jarduera bolkanikoa, plaka litosferikoen higidura eta basaltozko lurrazalaren birziklapena.
DORTSAL OZEANIKOAK: ozeanoaren hondoko mendilerroak
Jatorri bolkanikoko goraguneak.
Zenbat eta urrunago ozeanoetako basaltozko arrokak dortsaletatik, gero eta antzinakoagoak.
Zerrenda pleomagnetiko simetrikoak dituzte.
Ez daude sedimentuz estalita.
LITOSFEREN INTERAKZIOA
OZEANIKOA: basaltoz eta mantuaren hasieraz osatua.
Litosfera plaka litosferikoetan banatuta dago. Gehienak bi plaka motez osatuta daude.
DORTSAL OZEANIKOA(faila eraldatzaile): jarduera bolkanikoak litosfera ozeaniko berria sortu.
SUBDUKZIOA(plaka suntsitzaile): Plaka ozeaniko bat litoferaren azpiko mantuan. Lurraren gainazaletik desagertu.
KONTINENTALA: ezin da hondoratu: granitoaren dentsitatea
KONTINENTEEN JITOAREN TEORIA
Froga paleontologikoak: Ozeano Atlantikoaren bi aldeetako fosilak bat egiten dute.
Froga paleoklimatikoak: glaziarrek utzitako jalkinen banaketa bat dator.
Froga geografikoak: kontinenteen ertzak puzle bat bezala ahokatzen dute.
Froga geologikoak: kontinente batzuen arrokak adin berekoak dira.
1. Lurraren sorrera eta egitura
Egitura
Ikuspuntu dinamikotik
Mantua: portaera jariakorreko eta konbekzio moteleko geruza da.
Behe-mantua: dentsoagoa da, Repetti-ren eta Gutenbergen artean.
Goi-mantua: zurruna da, litosfera oinarriaren eta Repetti-ren etenaren artean.
Litosfera: Geruza zurruna da.
Litosfera ozeanikoa: Basaltoz osatuta.
Litosfera Kontinentala: Granitoz osatuta.
Konposizioa kontuan izanik
Nukleoa: Burdinaz eta nikelaz osatua.
Mantua: Gutenberg-en etenak bereizten du hurrengo geruzatik, peridotitaz osatuta dago eta 670km ditu.
Lurrazala: Mohorovic-en etenak bereizten du azpiko geruzatik.
Lurrazal ozeanikoa (10km): Basaltoz osatua
Lurrazal kontinentala (30-70km): %85 granitozkoa
