RENESANS
Przedstawiciele
Andrzej Frycz Modrzewski
Jan Długosz
Mikołaj Kopernik
Mikołaj Gomółka
Jan Kochanowski z Czarnolasu
Wiliam Szekspir
Piotr Bruegel Starszy
Galileusz
Michał Anioł Buonarroti
Leonardo da Vinci
3 podstawowe hasła humanistów
powrót do źródeł (ad fontes), czyli dotarcie do antycznych tekstów bez średniowiecznych komentarzy.
myśl poety rzymskiego Horacego „carpe diem”(„żyj chwilą”),
myśl starożytnego komediopisarza Terencjusza „jestem człowiekiem i nic co ludzkie nie jest mi obce”
Twórcom odrodzenia nie chodziło jedynie o powrót do pism filozoficznych Arystotelesa, czy Platona lub bierne naśladownictwo architektury greckiej, zależało im na unowocześnieniu świata zgodnie z antycznymi kanonami piękna, dobra i prawdy.
Ważne pojęcia
Poeta doctus - co dosłownie tłumaczy się z łaciny jako "poeta uczony", tak w starożytności określano poetów, którzy łączyli swą sztukę z filozofią, byki artystami i myślicielami. Właśnie taki artysta stanowił ideał w renesansie, poeta wykształcony, znający starożytne języki (grekę, łacinę, hebrajski), antyczną tradycje i sztukę. Przykładem poety uczonego był między innymi Jan Kochanowski.
Harmonia - zasada zaczerpnięta z antycznej estetyki, dotycząca zarówno dzieł sztuki jak i zasad życia. W sztuce przejawiała się jako równowaga i proporcjonalność i adekwatność formy do treści, w życiu zaś odwoływała się do stoickich i epikurejskich zasad umiaru.
Mecenat - forma opieki, jaką sprawowali możni nad artystami, polegał na wspieraniu twórców finansowo.
Filozofia
Nowym kierunkiem myśli, zrodzonym już w renesansie był erazmianizm.
Jego twórca jest Erazm z Rotterdamu ("Pochwała głupoty"), który głosił zasady irenizmu, czyli dążenia do pokoju i rozwiązywania tą droga wszelkich konfliktów. Filozoficzna myśl Erazma była bardzo ceniona i popularna w renesansowej Europie.
Renesans był inspirowany kultura antyczną, w znacznej mierze starożytną filozofią, twórcy europejscy chętnie sięgali do takich kierunków jak epikureizm, stoicyzm czy hedonizm.
hedonizm
pogląd, doktryna, uznająca przyjemność, rozkosz za najwyższe dobro i cel życia, główny motyw ludzkiego postępowania. Często mylone z epikureizmem, gdzie unikanie cierpienia i bólu jest głównym warunkiem osiągnięcia szczęścia.
stoicyzm
Stoicyzm stanowił filozofię rozumu i opanowania, postulował postępowanie przemyślane i rozważne, negował kierowanie się emocjami i uczuciami, a także wygórowane ambicje i oczekiwania. Stoicy starali się zawsze zachowywać spokój i hart ducha. Przeciwności losu należy przyjmować z opanowaniem i rozsądkiem.
Zenona z Kition
epikureizm
kierunek stworzony przez starożytnego filozofa Epikura, który głosił, ze szczęście polega na braku cierpień, co zaś do przyjemności to cenił umiar i wyznawał wyższość przyjemności duchowych i intelektualnych, wynikających z obcowania ze sztuką i nauką, nad cielesnymi.
Epikur
Ramy czasowe
Polsce renesans datuje się od końca XV wieku, czyli dość późno do początku XVII wieku
W Europie północnej – od końca XV w. po koniec XVI w.
We Włoszech – od XIV w. do początku/2. poł. XVI w.
Włochy stanowią kolebkę odrodzenia, tam kierunek się zrodził i osiągał swoje szczyty, tam też zakończył się najwcześniej, ponieważ już na początku XVI wieku zaczął ustępować miejsca barokowi
Architektura renesansu
Domek loretański w Gołębiu zbudowany ok. 1640
Kaplica Boimów we Lwowie
Kamienica Celejowska w Kazimierzu Dolnym
Ratusz w Poznaniu
Kraków – Sukiennice
Wawel – Kaplica Zygmuntowska
Zamek Królewski na Wawelu – Dziedziniec
sztuka
odkryciu i opanowaniu zasad perspektywy linearnej.
zainteresowaniu się na nowo antykiem i systematycznym badaniu sztuki starożytnej
Popularne stały się postacie biblijne i mitologiczne. W wielu dziełach występowały one razem. Powstało tam malarstwo portretowe. Malarze opierali się na 3 zasadach:
cechy renesansu
rozwój języków narodowych
dbałość o szkolnictwo np. powstające licznie wówczas w Polsce gimnazja humanistyczne,
rozwój akademii na wzór starożytny, np. akademie artystyczne, literackie, czy naukowe,
powstawanie ośrodków kultury humanistycznej zgromadzonej wokół dworów władców lub arystokracji (zanik wpływu uniwersytetów i klasztorów na życie kulturalne),
troska o długotrwałą sławę, często poprzez tworzenie ponadczasowych dzieł
upowszechnienie książek poprzez wynalezienie druku przez Jana Gutenberga,
podział społeczeństwa na: wykształcone, majętne elity i tłum,
podkreślanie wolności wyboru i prawa do w życia jednostki,
rozwój nauk przyrodniczych i humanistycznych,
Dlatego kolejną cecha omawianej epoki było przeciwstawienie się wzorom średniowiecznym, opartym na autorytecie władzy i Kościoła.
Podstawową cecha renesansu był powrót do kultury antycznej
Podstawowe kierunki myśli renesansowej
reformacja
ruch religijno-polityczno-społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej.
Marcin Luter
humanizm
nurt filozoficzny lub światopogląd oparty na racjonalnym myśleniu, który wyraża się troską o potrzeby, szczęście, godność i swobodny rozwój człowieka w jego środowiskach: społecznym i naturalnym.
antropocentryzm
pogląd filozoficzny i religijny, według którego człowiek stanowi centrum i cel Wszechświata.
Daty wyznaczające początek epoki
1492 - odkrycie Ameryki
1452–1455 - wynalezienie druku
1453r. - upadek Konstantynopola
Nazwa
Nazwa epoki wywodzi się z języka francuskiego i oznacza odrodzenie, chodzi tu o odrodzenie kultury antycznej.
