Digestio-aparatua: anatomia eta fisiologia.

Mer som dette

Digestio-aparatua: anatomia eta fisiologia

Ved Lander Burgo

LANA, ENERIA ETA POTENTZIA

Ved Alain Ojinaga

EHUNAK (zelula-elkarketak): Egitura berdintsua duten eta funtzio bera betetzen duten zelulen multzoa

Ved Jon Bermejo

DIGESTIO APARATUA

Ved Gaizka Santos Álvarez

Digestio-aparatua: anatomia eta fisiologia.

1) Digestio hodia: 10-12 bat metrotako luzerako hodia da. Ahotik uzkiraino luzatzen da

1.1 AHOA: Elikagiak hodian sartzeko barrunbea da.

Ileona: heste meharraren azken zatitxoa da. Hemen bukatzen da xurgapena. Balbula ileozekalaren bidez dago heste lodiari loturik.

1.6 HESTE LODIA: Xurgatu gabeko substantziak heste lodirantz pasatzen dira, hestearen mugimendu peristaltikoen bidez. Hiru zati ditu: hesteitsua, kolona eta ondestea:

- Jejunoa: mantenugaiak odolerantz xurgatzen ditu. Bere paretak oso tolestuta daude, heste-biloak osatuz. Biloen barruan odol-hodiak daude: hauek digeritutako substantziak (mantenugaiak) jaso eta gorputzeko zelula guztietara eramaten dituzte.

- Duodenoa: pilorotik datorren kimoa jasotzen du, digestio kimikoa amaitzeko.

o Ekintza kimiko honi esker, kimoa kilo izeneko ahi bihurtzen da.

o Heste-urina: duodenoak sorturikoa da, urin pankreatikoarekin batera lan egiten duena.

o Pankrea: urin pankreatikoa sortzen du,entzimaz beterik; entzimek kimoaren deskonposaketa kimikoa amaitzen dute, mantenugaiak sortuz: monosakaridoak, aminoazidoak, ura, bitaminak…

o Gibela: behazuna sortzen du, gantzak emultsionatzeko, hau da, zati txikiago askotan deskonposatzeko. Behin sortuz gero, behazuna gibeletik behazun-xixkuraino doa, non gorderik egongo den erabilia izan arte.

- Mihia: elikagaiak listuaz nahasten ditu, alde batetik bestera eramaten, hortzek beren lana egin dezaten. Gainera, elikagaiak faringerantz bultzatu, soinuak artikulatu eta dastamen organoa da.

1.5 HESTE MEHARRA: Hiru atal ditu: duodenoa, jejunoa eta ileona. 8 m-tako luzera eduki dezake. Duodenoan amaitzen da digestio kimikoa, eta mantenugaien xurgapena gertatzen da

URDAILA: “J” itxurako poltsa bat da. Bere sarrerak kardia izena du, eta etengabe egoten da zabalik. Bere irteera piloro izenaz ezagutzen da. Urdailan bi ekintza garrantzitsu gertatzen dira:

- Ekintza kimikoa: urdailaren paretek urin gastrikoa jariatzen dute; honek bi osagai nagusi ditu:

o Pepsina: proteinak hasten da deskonposatzen, zati txikiagoak sortuz. Urdailean gertatutako ekintzari esker, elikadura-boloa kimo izeneko ahi erdi likido bihurtzen da. Piloroan zehar, pixkanaka pixkanaka, heste meharrera igaroko da.

o Azido klorhidrikoa: substantzia bakterizida izateaz gain, kimikoki eragiten dio elikadura-boloari.

- Ekintza mekanikoa: elikadura-boloak 3-4 ordu ematen ditu irabiaketan, birrintzen jarraitzeko. Digestio mekanikoa urdailean amaitzen da

1.3 HESTEGORRIA: Faringetik urdaileraino doan hodia da. Mugimendu peristaltikoen bitartez, elikadura-boloa faringetik urdailerantz mugitzen ditu eta ez alderantziz.

FARINGEA: Ahoaren eta hestegorriaren artean dago. Epigloti izeneko balbula dauka. Bere funtzioa ezinbestekoa da: irensketan arnas-aparaturanzko pasabidea ixten du, elikadura-boloa trakean sar ez dadin.

- Hortzak: elikagaiak mastekatzeko erabiltzen ditugu. Gizakiak bere bizitzan bi hortzeria izaten ditu: esne-hortzeria (20 hortz) eta behin-betiko hortzeria (32 hortz). Azken honetan lau hortz mota deberdintzen dira:

Hortzaren atal nagusiak

zementua.

hortz-mamia (bere barruan odol hodiak eta nerbioak daude)

dentina edo bolia

esmaltea (gorputzak sortzen duen materialik gogorrena da; kanpoko atala da, kolore zuria duena),

o Aurreko eta atzeko haginak. 8 eta 12 dira, hurrenez hurren. Elikagaiak txikitu eta xehatu egiten dituzte

o Letaginak: urratu egiten dute elikagaia. 4 dira.

o Ebakortzak: elikagaia ebakitzen dute. 8 dira.

- Listu guruinak: listua jariatzen dute. Listua elikagaiekin nahasten da, birrinketa errezagoa izan dadin. Bere konposizioan lisozima eta muzina aurki daitezke. Lisozima substantzia bakterizida da; muzinaren ekintzari esker karbohidratoen deskonposaketa kimikoa hasten da, disakarido bihurtuz.

Digestio-aparatuak elikagaiak eraldatu eta mantenugaiak sortzen ditu, zelulek xurga eta erabil ditzaten. Halaber, digeritu gabeko hondakinak kanporatu egiten ditu.

2) Digestio-guruinak: elikagaiak deskonposatzeko zenbait substantzia jariatzen dute.

1) Digestio hodia: ahotik uzkiraino doan hodia da. Bidean, atal bakoitzak funtzio desberdinak ditu.